نحوه محاسبه قیمت تمام شده محصولات

آیا می‌دانید قیمت تمام شده محصول چیست ونحوه محاسبه قیمت تمام شده چگونه است و چه کاربردی در کسب‌و‌کار شما دارد؟ هدف نهایی هر کسب‌و‌کاری افزایش فروش و به دست آوردن سود است و محاسبه قیمت تمام شده محصول به شما کمک می‌کند تا هزینه‌های تولید خود را تجزیه و تحلیل و حتی آن‌ها را کاهش دهید و میزان سوداوری خود را ارزیابی کنید. در مقاله “محاسبه قیمت تمام شده محصول” با ما همراه باشید تا با قیمت تمام شده محصول و جزئیات آن آشنا شوید:

منظور از قیمت تمام شده محصول چیست؟

قیمت تمام شده محصول به معنی هزینه‌های مستقیم ایجاد محصول توسط یک بنگاه اقتصادی و شامل هزینه‌ مواد مصرفی و هزینه نیروی کار است. نکته قابل توجه این است که حسابداری بهای تمام شده محصولات هزینه ایجاد محصول به طور مستقیم است و هزینه‌های غیرمستقیم و جانبی مثل بازاریابی، تبلیغات، توزیع و… شامل آن نمی‌شود.

محاسبه قیمت تمام شده محصول یا حسابداری بهای تمام شده که به حسابداری صنعتی هم شناخته می‌شود به مدیران بنگاه‌های اقتصادی کمک می‌کند تا بتوانند بهای تمام شده تولیدات یا کالاهای خریداری شده یا فروش رفته را محاسبه کنند. این کار باعث می‌شود مدیران روی هزینه‌های تولید مثل خرید مواد اولیه، هزینه استفاده از ماشین‌آلات، دستمزد پرسنل و… کنترل داشته باشند و از طرف دیگر با کاهش هزینه‌ها بهره‌وری سازمان خود را افزایش دهند.

مزایای محاسبه قیمت تمام شده محصول یا حسابداری صنعتی

• ایجاد کنترل روی هزینه‌های تولید
• کاهش هزینه‌های سازمانی
• افزایش بهره‌وری
• ارتقا سطح انگیزه پرسنل

بیشتر بدانید: نرم افزار ارسال صورت‌حساب الکترونیک به سامانه مودیان

اهمیت حسابداری صنعتی

یکی از اصلی ترین اهداف حسابداری صنعتی تفکیک درآمد، هزینه، محاسبات سود و زیان ناشی از آن‌ها است و حسابداری صنعتی در جهت کاهش هزینه‌ها به تحلیل عناصر تشکیل دهنده یک محصول می پردازد و اطلاعات دقیقی از هزینه‌های هر مرحله از تولید یک محصول به طور مشخص تعیین می کند. بدین ترتیب در صورتی که کالایی هنوز در خط تولید قرار نگرفته باشد، آنالیز تحلیلی خط تولید، مقایسه روند فعالیت و تمامی محاسبات حسابداری آن در قسمت‌های مختلف قابل محاسبه است. در نهایت امکان گزارش گیری سود و زیان را به تفکیک هر محصول فراهم می‌سازد که بر استراتژی تولید، نحوه برنامه ریزی و سیاست گذاری سازمان تاثیرگذار است.

ما به این دلیل از حسابداری استفاده می کنیم تا بدانیم چقدر دارایی یا سرمایه به اشکال گوناگون داریم، در یک دوره مشخص چقدر سود یا ضرر کرده ایم، به چه افرادی به چه میزان بدهکار بوده و یا از چه اشخاصی به چه نحوی طلبکاریم و ده‌ها کاربرد دیگری که در صورت فقدان اطلاعات مربوط به هریک، ممکن است متحمل پرداختی‌های سنگینی شویم.

نحوه محاسبه قیمت تمام شده محصول

نحوه محاسبه بهای تمام شده یک واحد محصول در حسابداری به این صورت است که در بهای تمام شده محصول، 5 عامل دخیل هستند که عبارتند از:

• هزینه‌های ثابت: اقلامی که در تمام سطوح فعالیت ثابت و مربوط به بخش تولید و شامل 2 دسته هستند.
• اقلام ثابت تعهد شده: اقلامی که قابل حذف نیستند و به کل تسهیلات تولیدی مربوط می‌شوند. مثل مالیات و عوارض.
• اقلام ثابت اختیاری: اقلامی که می‌توانند تغییر کنند یا حذف شوند. مثل برنامه‌های بازاریابی
• هزینه‌های متغیر: اقلامی که بسته به سطوح فعالیت، افزایش یا کاهش پیدا می‌کنند و نسبت تقریباً ثابتی بین این اقلام و مقدار تولید وجود دارد. به اقلام متغیر اقلام قابل برنامه‌ریزی هم گفته می‌شود چون که مدیران می‌توانند درباره آن‌ها تصمیم‌گیری کنند.
  • انواع اقلام متغیر عبارتند از: مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، سربار ساخت

معرفی نرم افزار: نرم افزار های مدیریت منابع انسانی

هزینه‌های توزیع و فروش

• هزینه‌های اداری: مثل ملزومات اداری، بهای آب، برق، سوخت و…
• هزینه‌های مختلط: اقلامی که الگوی ثابت و واحدی برای توضیح و تشریح ندارند و بسته به تصمیم مدیران هم می‌توانند جزو هزینه‌های ثابت و هم هزینه‌های متغیر قرار بگیرند. مثل هزینه‌های مربوط به مصرف انرژی و دستمزدهای غیر مستقیم.
• هزینه نیمه‌متغیر: این هزینه‌ها با افزایش سطح فعالیت یا مقدار تولید بیشتر می‌شود اما روند افزایشی آن با یک نسبت ثابت نیست و به 2 دسته تقسیم می‌شود:
  • اقلامی که بر اثر افزایش سطح فعالیت یا تولید، میزان افزایش بهای تمام شده برای هر واحد اضافه شده، کم‌تر از افزایشی است که برای یک واحد تولیدی قبلی ایجاد شده است.
  • اقلامی که بر اثر افزایش سطح فعالیت یا تولید، میزان افزایش بهای تمام شده برای هر واحد اضافه شده؛ بیشتر از افزایشی است که برای یک واحد تولیدی قبلی ایجاد شده است.
• هزینه‌های نیمه‌ثابت: هزینه‌هایی هستند که با افزایش سطح فعالیت و تولید، به صورت پلکانی و متناوب اضافه می‌شوند.

بیشتر بدانید: هزینه ی سرمایه چیست؟

عوامل تاثیرگذار در محاسبه قیمت تمام شده محصول

• مواد اولیه که به طور مستقیم برای تولید کالا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• هزینه دستمزد کارگران و افراد متخصصی که به صورت مستقیم در خط تولید مشغول به کار هستند.
• هزینه‌های سربار شامل کلیه هزینه‌های کارخانه فارغ از هزینه‌های مستقیم. مثل موادی که در کالای تولیدی مصرف نمی‌شوند و لی بدون استفاده از آن‌ها هم تولید کالا میسر نیست. مثل گریس، روغن، لوازم یدکی و… یا دستمزد افرادی که به صورت مستقیم در تولید محصول دخیل نیستند ولی حضورشان لازم است. مانند مدیران، کارکنان پشتیبانی، نگهبانی و… و سایر هزینه‌های سربار مثل اجاره‌بها.

سیستم‌ های سنتی محاسبه قیمت تمام شده

در سیستم سنتی محاسبه تمام شده قیمت محصول معمولا برای تخصیص هزینه سربار، از هزینه (ساعت) کار مستقیم به عنوان مبنای تخصیص در آن استفاده می‌شود. اما امروزه حداکثر تا 15 درصد هزینه کار مستقیم است و هزینه‌های سربار بیشتر از 50 درصد هزینه‌ تمام شده را شامل می‌شوند.
در سیستم های سنتی هزینه یابی، فرایند های زیر محاسبه می شوند:

• اختصاص مواد مستقیم و دستمزد مستقیم به محصول یا خدمت
• تخصیص هزینه‌های سربار به محصول یا خدمت بر مبنای نرخ جذب معین

معرفی نرم افزار: نرم افزار اموال و دارایی های ثابت

هزینه یابی چیست؟

منظور از هزینه یابی طبقه‌بندی و توزیع صحیح هزینه‌ها برای تعیین قیمت تمام شده محصول و خدمت و شامل موارد زیر است:

• تعیین بهای تمام شده ساخت یک محصول
• تعیین بهای تمام شده ارائه یک خدمت
• تعیین یک روش برای مدیریت هزینه‌ها

سیستم هزینه یابی موثر به مدیران سازمان‌ها کمک می‌کند تا اطلاعات مناسبی را برای انجام مذاکرات آگاهانه، شرکت در مناقصه‌ها، سرمایه‌گذاری‌های جدید و… داشته باشند.

معرفی نرم افزار: نرم افزار تحلیل صورت های مالی

انواع روش‌های هزینه‌یابی در حسابداری صنعتی چیست؟

هر صنعتی برای هزینه‌یابی از روش مناسب برای تعیین قیمت محصول و خدمات خود استفاده ‌می‌کند. بطور کلی روش‌های هزینه‌یابی در چندین دسته طبقه بندی ‌می‌شود که به شرح هر کدام ‌می‌پردازیم:
1) روش ‌هزینه‌یابی براساس فعالیت
2) روش ‌هزینه‌یابی مبتنی بر چرخه عمر
3) روش ‌هزینه‌یابی قراردادی
4) روش ‌هزینه‌یابی شغل یا کار
5) روش ‌هزینه‌یابی واحد
6) روش ‌هزینه‌یابی دسته‌ای
7) روش ‌هزینه‌یابی فرایند
8) روش ‌هزینه‌یابی عملیاتی
9) روش ‌هزینه‌یابی چندگانه

محاسبه قیمت تمام شده محصول یا خدمت

سیستم سنتی هزینه یابی مشکلات و چالش‌هایی هم به همراه دارد. مثل بی‌اهمیت شدن هزینه کار مستقیم، عدم توانایی ارائه اطلاعات صحیح و واقعی در مورد قیمت تمام شده کالا و میزان سوداوری و… که برای رفع این مشکلات، از روش ABC استفاده می‌شود.

معرفی نرم افزار:نرم افزار وصول مطالبات

روش هزینه یابی ABC چیست؟

سیستم جدید هزینه یابی بر مبنای فعالیت (Activity Based Costing) است که تمرکز آن، روی هزینه‌های غیرمستقیم سازمانی است. در روش ABC تمام فعالیت‌هایی که به طور مستقیم در فرایند تولید تاثیر گذارند؛ بررسی می‌شوند و در نتیجه اطلاعات دقیقی از قیمت تمام شده محصول و میزان سوداوری به دست می‌آید.

روش اجرای هزینه یابی ABC

• شناسایی هزینه ها
• شناسایی خروجی‌ها
• شناسایی فعالیت‌‌ها
• تخصیص منابع و ایجاد مخازن هزینه
• تخصیص هزینه فعالیت‌‌ها به خروجی‌ها
• تحلیل و گزارش‌گیری قیمت تمام شده

مزایای استفاده از روش هزینه یابی ABC

• ارزیابی دقیق‌تر از عملیات مالی
• تصمیم‌گیری در خصوص برون ‌سپاری فعالیت‌‌ها
• شناسایی فعالیت‌های پرهزینه و کم‌ارزش
• برنامه‌‌ریزی درست، صحیح‌ و دقیق‌ مدیریتی
• تعیین قیمت تمام شده و قیمت‌گذاری محصولات به طور منطقی‌ و دقیق

بیشتر بدانید: چگونه نرم‌افزار مناسبی برای حسابداری تهیه کنیم؟

روش ‌هزینه‌یابی مبتنی بر چرخه عمر چگونه است؟

در این روش بهای تمام شده و تما‌می ‌هزینه‌هایی که برای یک محصول از ابتدای تولید تا پایان عمر آن صرف ‌می‌شود محاسبه ‌می‌گردد. چرخه عمر یک محصول 5 مرحله دارد که شامل توسعه، معرفی، رشد، بلوغ و نزول ‌می‌باشد. روش ‌هزینه‌یابی چرخه عمر بیشتر برای شرکت‌ها و موسساتی مفید است که هزینه‌های زیادی برای تحقیق و توسعه محصول صرف ‌می‌کنند و ممکن است در روش‌های دیگر ‌هزینه‌یابی به هزینه‌های گزافی که برای تحقیقات صرف ‌می‌شود توجه نشود.

معرفی نرم افزار: نرم افزار دريافت و پرداخت

مزایای روش ‌هزینه‌یابی طبق چرخه عمر محصول

الف)ارزیابی سود آوری یک محصول در طول عمر خود و کمک به مدیریت برای تصمیم راجع به توسعه یا حتی توقف تولید
ب)مناسب برای سازمان‌ها و موسساتی که محصولات با چرخه عمر کوتاهی تولید ‌می‌کنند برای برآورد میزان فروش و تعیین قیمت‌ها بصورت دقیق
ج)تصمیم گیری دقیق برای ارزیابی درآمد‌ها و هزینه‌ها بصورت واقعی در چرخه عمر محصول

روش ‌هزینه‌یابی قراردادی

این روش ‌هزینه‌یابی بیشتر برای شرکت‌ها و موسساتی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد که مشاغلی پر هزینه و پروژه‌هایی با مدت زمان طولانی مثل یک پروژه سدسازی و یا ساخت جاده و ساختمان دارند و بیشتر بجای تولید محصول در کارخانه در سایت‌های مختلف فعالیت ‌می‌کنند. هر قراردادی که برای پروژه‌ای بسته ‌می‌شود هزینه صفر تا صد آن بصورت مجزا محاسبه ‌می‌گردد. این روش را با روش ‌هزینه‌یابی ترمینال نیز ‌می‌توان نام برد.

مزایای هزینه یابی قراردادی

از مزایای این روش ‌می‌توان به مجزا بودن هزینه‌ها و بهای تمام شده اشاره نمود که پس از پایان پروژه پرونده آن بسته ‌می‌شود.

معرفی نرم افزار: نرم افزار مدیریت تولید

روش ‌هزینه‌یابی بر اساس شغل

در این روش هزینه‌های مختص هر شغل محاسبه ‌می‌گردد. مثلا هزینه‌ای که برای یک گارسون در یک رستوران با توجه به تعداد مشتری‌ها صرف ‌می‌شود و بقیه زمان‌ها مشتری ندارد. این روش بیشتر برای شرکت‌ها و مشاغلی مناسب است که از هر سفارش کار تعداد کمی‌ تولید ‌می‌کنند. در ‌هزینه‌یابی بر اساس کار هزینه‌های مربوط به هر سفارش بطور مجزا محاسبه ‌می‌گردد زیرا که مشخصات هر شغل و کاری منحصر بفرد است. این روش برای مشاغلی مانند نقاشی، دکوراسیون و طراحی داخلی، تعمیرات ساختمانی و تعمیرات اتومبیل، کارخانه‌های ریخته گری و … مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد.

مزایای هزینه یابی براساس شغل

مزیت این روش این است که تما‌می ‌هزینه‌های سربار مشهود ‌می‌شود و برای کاهش آنها ‌می‌توان راه حلی پیدا کرد و تصمیمی‌گرفت.

روش ‌هزینه‌یابی واحد یا روش ‌هزینه‌یابی تک خروجی

این روش غالبا برای محصولاتی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد که تعدادی هستند و ‌می‌توان آنها را با واحد‌های کمی ‌نام برد و هزینه‌ها در این روش بصورت واحد خروجی محصول محاسبه ‌می‌گردد.این روش برای کارخانه‌هایی مناسب است که بطور مداوم یک محصول را تولید ‌می‌کنند. مثل کارخانه تولید آرد، سیمان، لبنیات.

معرفی نرم افزار: نرم افزار حسابداری فروش

روش ‌هزینه‌یابی دسته‌ای

این روش بسیار شباهت به روش هزینه بابی شغل دارد. این روش برای شرکت‌هایی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد که برای واحد‌های تولیدی آن در یک دسته یا گروه محصولات مشخص با ماهیت یکسان هزینه‌ای جداگانه محاسبه ‌می‌شود. این روش برای کارخانه‌های صنایع دارویی، کارخانه‌های بیسکوییت سازی، اسباب بازی‌ها، کارگاه‌های تولید کفش و … مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد.

بیشتر بدانید: نرم افزار مدیریت انبارداری

روش ‌هزینه‌یابی فرایندی

زمانی که در یک شرکت یا کارخانه‌ای یک محصول بصورت مداوم تولید گردد به هر واحد پردازش هزینه‌ای تخصیص ‌می‌یابد. این روش ‌هزینه‌یابی برای محصولاتی است که طبق فرایند‌های مختلف تولید ‌می‌شوند و هر چرخه‌ای که طی ‌می‌کنند یک محصول نهایی دارد که برای مرحله بعد به عنوان ماده اولیه مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. به این ترتیب هر فرایندی که یک محصول نهایی خروجی و یا ماده اولیه‌ای برای فرایند بعدی تولید نماید روش ‌هزینه‌یابی فرایندی مخصوص آن چرخه را مورد استفاده قرار ‌می‌دهد.
کارخانه‌ها و شرکت‌هایی که از روش ‌هزینه‌یابی فرایندی استفاده ‌می‌کنند شامل کاغذ سازی، کارخانه تولید آرد، کارخانه تولید شکر، فرآوری مواد غذایی، صابون سازی و … ‌می‌باشد.

روش هزینه‌یابی عملیاتی یا خدماتی

این روش برای شرکت‌ها و موسساتی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد که محصولات آنها در غالب خدمات ‌می‌باشد. در این روش هزینه یک واحد خدمت محاسبه ‌می‌گردد.شرکت‌هایی که از این روش استفاده ‌می‌کنند شامل شرکت‌های تامین کننده برق، مخابرات، خانه سالمندان، هتل‌ها، موسسات آموزشی و… ‌می‌باشد.

معرفی نرم افزار: نرم افزار موبایل انبار

روش ‌هزینه‌یابی چندگانه یا کامپوزیت

این روش بیشتر برای شرکت‌هایی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد که محصولات آنها مونتاژی ‌می‌باشد. یعنی قطعات بصورت جداگانه تولید ‌می‌شود و در انتها برای محصولات نهایی مونتاژ ‌می‌شود. در این روش باید هزینه‌های مربوط به هر کدام از اجزا و نهایتا محصول نهایی بطور مجزا محاسبه گردد. روش ‌هزینه‌یابی چندگانه ترکیبی از روش‌های ‌هزینه‌یابی دیگر مثل روش ‌هزینه‌یابی فرایند برای اجزا و روش ‌هزینه‌یابی دسته‌ای برای محصول نهایی ‌می‌باشد.
کارخانه‌هایی که از این روش ‌هزینه‌یابی استفاده ‌می‌کنند شامل کارخانه‌های تولید دوچرخه، ماشین، لوازم خانگی، هواپیما و … است.

جمع بندی

در این مقاله خواندیم که نحوه محاسبه بهای تمام شده محصول تولیدی بر اساس مواد مصرفی، دستمزد و هزینه سربار تعریف می‌شود و مواد و دستمزد هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم دارند. قیمت تمام شده محصول به مدیران بنگاه‌های اقتصادی در برنامه‌ریزی، کنترل، نظارت و بررسی نتایج فعالیت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند هزینه‌های خود را کنترل یا کاهش دهند و بهره‌وری سازمان خود را افزایش دهند.