استهلاک دارایی در حسابداری چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

استهلاک دارایی به معنی کاهش کیفیت، کمیت یا ارزش یک دارایی است و در واقع معیاری برای دوام یک دارایی ثابت است. در حقیقت استهلاک دارایی معادل واگذاری ارزش آن ها به محصول تولید شده توسط آنها است. در واقع انتظار می‌رود با گذشت زمان، کارایی و بهره‌وری دارایی‌های ثابت که به طور مستمر از آن استفاده می‌شود، کاهش یابد. محاسبه استهلاک دارایی در واقع ارزیابی میزان دوام است و ارزش خالص دارایی را نشان می‌دهد و یکی از عوامل مهم در تعیین بهای تمام شده کالاها و در نتیجه محاسبه سود در حسابداری مالی مجموعه‌ها است. در این مقاله با ما همراه باشید تا با استهلاک در حسابداری، انواع استهلاک و نحوه محاسبه استهلاک دارایی های ثابت آشنا شوید.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

• استهلاک دارایی در حسابداری چیست؟
• انواع استهلاک دارایی در حسابداری
• عوامل موثر بر استهلاک دارایی ها
• عوامل و متغیرهای تعیین هزینه استهلاک دارایی ها
• روش‌های محاسبه استهلاک دارایی
• مقایسه روش‌های استهلاک دارایی در حسابداری

استهلاک دارایی در حسابداری چیست؟

استهلاک به معنی سرشکن کردن و تخصیص بهای تمام شده دارایی ثابت، به سال‌های عمر مفید آن است و هدف اصلی حسابداری استهلاک، اندازه گیری سود و لزوم حساب کردن کاهش سودمندی دارایی است.

در حسابداری، اصلی وجود دارد به نام اصل تطابق هزینه با درآمد که واحدهای تجاری را ملزم می‌کند، بهای تمام شده دارایی را در طول سال‌هایی که از آن برای ایجاد درآمد استفاده می‌کنند، به هزینه تبدیل کنند. بدین معنی که بهای تمام شده در طول عمر مفید دارایی ثابت می‌ماند و هر چقدر عمر مفید دارایی کم می‌شود، استهلاک آن به صورت منظم به عنوان هزینه به عملیات واحد اقتصادی اختصاص می‌یابد.

استهلاک انباشته به چه معناست؟

به جمع استهلاک‌هایی که برای دارایی‌های ثابت طی سال‌های گذشته بوجود آمده است استهلاک انباشته گفته ‌می‌شود.

• استهلاک به معنی ارزیابی دارایی نیست.
• استهلاک انباشته هم به این معنی نیست که واحد تجاری، وجوه نقدی را انباشته کرده است. حساب استهلاک انباشته دارایی یک نوع حساب دارایی با ماهیت بستانکار و کاهنده حساب آن دارایی است. حساب استهلاک انباشته در ترازنامه برای مشخص شدن خالص دارایی استفاده می شود.
  • منظور از استهلاک انباشته تمامی هزینه‌های استهلاک ثبت شده از تاریخ خرید یک دارایی ثابت است.

نحوه ثبت نمودن استهلاک انباشته در ترازنامه‌ها

محل ثبت استهلاک انباشته در ترازنامه در سمت چپ آن و در قسمت ذخایر ‌می‌باشد. این حساب در ترازنامه‌ها به عنوان موردی ثبت ‌می‌شود که باعث کاهش مبلغ ناخالص درآمدها ‌می‌باشد. زمانی که دارایی موجود در شرکت فروخته شود و یا دیگر قابل استفاده نباشد استهلاک انباشته آن از ترازنامه حذف ‌می‌شود. گاهی اوقات استهلاک انباشته در قسمت راست ترازنامه ثبت ‌می‌شود تا با کم نمودن این مقدار از بهای تمام شده باعث شود ارزش دفتری دارایی بدست آید.

ارزش دفتری استهلاک انباشته

بطور کلی ارزش دفتری به عنوان ارزش یا بهای خالص یک دارایی محسوب ‌می‌شود که در ترازنامه ثبت ‌می‌گردد و حاصل تفاضل استهلاک انباشته و قیمت تمام شده ‌می‌باشد:

ارزش دفتری = قیمت تمام شده – استهلاک انباشته

انواع استهلاک دارایی در حسابداری

استهلاک حسابداری برای دو گروه از دارایی ها مصاحبه می شود

1. استهلاک دارایی‌های مشهود: دارایی‌های بلند مدتی که موجودیت عینی دارند. مثل ساختمان، تجهیزات و…
2. استهلاک دارایی نامشهود: موجودیت عینی و فیزیکی ندارند و به دلیل حقوق و امتیازی که دارند؛ مفید هستند. مثل علائم تجاری یا حق تالیف.
3. استهلاک حسابداری کاهش منابع طبیعی: استهلاکی که به دلیل استخراج و یا مصرف از مقدار ذخیره شده آن کم می‌شود. مثل معادن.

قیمت خرید نرم افزار واسط مالیاتی

چگونگی ثبت استهلاک دارایی‌های ثابت در ترازنامه

استهلاک دارایی‌های ثابت در ترازنامه بصورت استهلاک انباشه تاثیر دارد، به نحوی که در آخر زمان‌هایی که به عنوان دوره مالی در نظر گرفته شده است استهلاک دارایی‌ها در طول سال محاسبه ‌می‌شود و با استهلاک سال‌های گذشته جمع شده و به عنوان استهلاک انباشته در قسمتی با نام ذخایر در سمت چپ ترازنامه ثبت ‌می‌گردد.

نحوه ثبت استهلاک دارایی‌ها در دوره مالی

هزینه استهلاک (بدهکار)
استهلاک انباشته (بستانکار)

عوامل موثر بر استهلاک دارایی ها

• فرسودگی در نتیجه استفاده مداوم از دارایی
• گذر زمان
• بی‌کیفیت بودن دارایی
• زنگ زدگی و پوسیدگی
• نابابی تکنولوژی و از مد افتادن

معرفی نرم افزار: نرم افزار واسط مالیاتی

عوامل و متغیرهای تعیین هزینه استهلاک دارایی ها

• بهای تمام شده: بهای ساخت و یا خرید یک دارایی
• عمر مفید برآوردی: مدت زمان مورد انتظار برای استفاده از دارایی ثابت
• ارزش اسقاط برآوردی: مبلغ پیش بینی شده از فروش دارایی ثابت در پایان عمر مفید

معرفی نرم افزار: نرم افزار اموال و دارایی های ثابت

روش‌های محاسبه استهلاک دارایی

جهت محاسبه استهلاک دارایی در حسابداری چهار روش مرسوم وجود دارد که در هر روش مبالغ متفاوتی را میان دوره های مختلف اختصاص داده می شود، اما در آخر نتیجه نهایی تمام روش ها در پایان عمر فید دارایی یکسان می باشد و همگی مبلغ کل بهای تمام شده استهلاک پذیر دارایی را در طول عمر آن مستهلک می کنند. محاسبه استهلاک به یک عامل واقعی و دو عامل برآوردی یا تخمینی بستگی دارد. استهلاک به این صورت محاسبه می‌شود:

بیشتر بدانید: معرفی انواع فاکتور فروش و کاربرد آن‌ها

هزینه‌ اولیه‌ی دارایی موردنظر- ارزش بازیافتنی/ سال‌های عمر مفید آن دارایی

روش‌های محاسبه استهلاک عبارتند از:

1. محاسبه بر حسب زمان: روش خط مستقیم یا اقساط مساوی.
2. محاسبه بر حسب محصول یا روش‌های مبتنی بر تغییر هزینه هر دوره: روش ساعت کارکرد و روش میزان تولید
3. روش‌های مبتنی بر استهلاک بیشتر در سال‌های اول و کاهش تدریجی آن: روش مجموع سنوات و روش مانده نزولی یا استهلاک بر اساس ارزش دفتری
4. روش‌های مبتنی بر محاسبات سرمایه‌گذاری و سود: قسط السنین و سرمایه‌گذاری وجوه استهلاکی

اما به طور کلی برای محاسبه استهلاک دارایی در حسابداری 4 روش رایج وجود دارد. در هر روش مبالغ مختلفی بین دوره‌های مختلف تخصیص داده می شود. ولی در نهایت نتیجه نهایی تمامی روش ها در پایان عمر مفید دارایی یکسان است. در زمان تعیین ارزش طول عمر یک دارایی، استهلاک عامل مهمی است. 3 روش از 4روش اصلیِ استهلاک بر پایه‌ زمان هستند و چهارمی بر پایه‌ مقدار استفاده‌ی فیزیکی از آن دارایی است.

1- روش محاسبه استهلاک خط مستقیم

مبالغ برابری هزینه استهلاک به هر یک از سال‌های عمر مفید دارایی اختصاص می‌یابد. در این روش مبلغ قابل استهلاک بر سال‌های عمر مفید تقسیم می‌شود تا هزینه استهلاک سالانه معین گردد. همچنین میزان هزینه استهلاک در طول عمر مفید دارایی یکسان و ثابت است و با گذشت زمان از ارزش دارایی به صورت یکسان کم می‌شود.

فرمول استهلاک برای روش خط مستقیم:

هزینه‌ی استهلاک = (هزینه – ارزش فرسوده) / عمر مفید

2- روش محاسبه استهلاک میزان تولید

در روش میزان تولید به هر یک از واحدهای تولید شده، مبلغ ثابتی از استهلاک اختصاص می‌یابد. برای بدست آوردن این مبلغ ثابت، مبلغ قابل استهلاک بر کار مفید(میزان تولید) تقسیم می شود.

فرمول روش واحدهای تولید:

هزینه‌ استهلاک = (تعداد واحدهای تولید شده/عمر دارایی به تعداد واحدها) × (هزینه – ارزش فرسوده)

3- روش محاسبه استهلاک مانده نزولی مضاعف

در یک روش تسریعی، استهلاک هزینه استهلاک سال‌های اول بیشتر ازهزینه استهلاک سال‌های بعد است. برای محاسبه استهلاک سالانه ارزش دفتری دارایی ثابت در درصد ثابت ضرب می‌شود. این درصد ثابت دو برابر نرخ استهلاک خط مستقیم است. در این روش، عامل استهلاک ۲ برابر روش خط مستقیم است.

فرمول استهلاک برای روش تراز نزولی مضاعف:

هزینه‌ استهلاک دوره‌ای = ارزش دفتری آغازین × نرخ استهلاک

4- روش محاسبه استهلاک مجموع سنوات

یکی دیگر از روش های تسریعی استهلاک، روش مجموع سنوات است که با ضرب مبلغ قابل استهلاک دارایی در یک کسر بدست می‌آید. مخرج این کسر مجموع سال‌های عمر دارایی است.

فرمول استهلاک برای روش مجموع رقم سال‌ها:

هزینه‌ی استهلاک = (سال‌های باقی‌مانده / مجموع رقم سال‌ها) × (هزینه – ارزش فرسوده)

معرفی نرم افزار: نرم افزار خرید و تدارکات

مقایسه روش‌های استهلاک دارایی در حسابداری

روش میزان تولید، مناسب‌ترین راه برای برخورد با دارایی است که بر اثر مصرف فیزیکی دچار فرسایش شده است. براورد میزان تولید تنها برای دارایی‌هایی ممکن است که براورد کارکرد آن‌ها مثل کیلومتر یا سرعت پرواز قابل حصول و اندازه‌گیری باشد. مانند دارایی‌های مثل کامیون، هواپیما و … روش تسریعی استهلاک مانند نزولی مضاعف و مجموع سنوات برای دارایی‌هایی مناسب است که در سال اول درامد بیشتری دارند.

مراحل کلی صدور و ارسال صورتحساب الکترونیکی به سامانه مودیان

چگونه باید استهلاک ساختمان را محاسبه نمود؟

برای محاسبه استهلاک ساختمان‌ها بر اساس ماده 151 قانون مالیات‌های مستقیم باید بر اساس روش نزولی و نرخ‌های زیر عمل نمود:
نرخ استهلاک سالن‌های تولیدی برابر با 10 درصد، برای سالن‌هایی که برای انبار استفاده ‌می‌شوند و دفاتر کارگاه‌ها و همچنین ساختمان‌های مسکونی کارکنان که در محل کارگاه و کارخانه وجود دارد نرخ 8 درصد و برای باقی ساختمان‌ها نرخ 7 درصد ‌می‌باشد.

معرفی نرم افزار: نرم افزار ارسال صورتحساب الکترونیکی

چگونگی محاسبه استهلاک ماشین آلات

بر اساس ماده 151 قانون مالیات‌های مستقیم، محاسبه استهلاک ماشین آلات و وسایل نقلیه با روش نزولی و با نرخ‌های زیر محاسبه ‌می‌شود:
برای انواع اتومبیل‌ها، ماشین‌های دیزلی و بنزینی، کامیون‌ها و کامیونت‌های دیزلی تا 4 سیلندر و ظرفیت 5 تن این نرخ 25 درصد محاسبه ‌می‌گردد. برای انواع وانت، ماشین‌های باربری، تاکسی‌های بنزینی تا 4 سیلندر، وانت‌ها، ماشین‌های باربر بنزینی که بالای 4 سیلندر باشند، کامیون‌ها و انواع ماشین‌های بارکش دیزلی که بالای 4 سیلندر بوده و ظرفیت آنها تا 10 تن باشد نرخ محاسبه برای استهلاک 30 درصد محاسبه ‌می‌گردد.
انواع کامیون‌ها، بارکش‌ها، تریلر‌ها و دامپ تراک‌ها با هر نوع ظرفیتی و همچنین انواع دوچرخه و سه چرخه و موتورسیکت‌ها با نرخ 35 درصد محاسبه ‌می‌گردد.

روش‌های محاسبه استهلاک خودرو چیست؟

محاسبه استهلاک خودروها با 4 روش خطی، روش کاهش باقی مانده، محاسبه بر اساس مجموع سال‌های مفید و محاسبه طبق مجموع مسافت پیموده شده انجام ‌می‌گیرد.

در این مقاله خواندیم که با کمک استهلاک دارایی در حسابداری می‌توان محصولاتی که با گذشت زمان، ارزش خود را تا حد زیادی از دست داده‌اند، شناسایی کرد و در خریدهای بعدی از آن‌ها یا استفاده نکرد و یا استفاده کم‌تری کرد و در نتیجه هزینه‌های بنگاه اقتصادی کاهش می‌یابد و می‌توان بیش‌تر تمرکز و بودجه را برای طراحی و تولید محصول صرف کرد.